Chùa Ha có tên Chữ là Bà Ha tự ở làng Lộng xã Nhã Lộng huyện Phú Bình. Nằm trên 1 quả đồi thoải có rừng cây xanh nguyên sinh bao quanh mang lại một vẻ tĩnh mịch thanh bạch, đây là 1 trong số ít ỏi di tích chùa cổ kính nhất tỉnh Thái Nguyên còn sót lạ. Chùa tọa lạc trên 1 quả đồi rộng hơn 2,5 héc ta quanh chùa nhiều cây cổ thụ bản địa tạo nên 1 khung cảnh u tịch nên thơ. Hiện chùa còn lưu giữ được nhiều di vật có giá trị lịch sử mang phong cách nghệ thuật độc đáo qua các triều nhà Lê Nguyễn. Chùa ha có kiến trúc theo kiểu chữ công với 7 gian tiền đường và 4 gian thượng điện có khu nhà thờ tổ, thờ mẫu tòa tiền đường có 7 gian dài 16 mét rộng 5.5 mét tòa thựơng điện có 4 gian diện tích 70 mét vuông. Nhà thờ tổ và nhà thờ mẫu gồm bảy gian diện tích 90 mét vuông, tam quan có kiến trúc trồng diêm khá độc đáo, tầng trên nhỏ hơn 8 mái lợp ngói mũi các góc mái bằng gỗ với các đầu dao mái nhọn cong vút, toàn khối như bông sen khổng lồ nhìn từ xa trông bề thế và uy nghi. Chùa ha được trùng tu vào các năm 1716, 1889, 1991, 1994, 2002 và năm 2014.

Khai mạc Lễ hội truyền thống chùa Ha, xã Nhã Lộng, huyện Phú Bình

Đoàn dâng lễ vào chùa

        Tuy có sửa chữa nhưng không ảnh hưởng tới cảnh quan kiến trúc gốc của chùa. Trong chùa còn lưu giữ được 40 pho tượng cổ đường bè uy nghi chất liệu gỗ và đất phủ sơn son thiếp vàng, các pho tượng được tạo dáng tỉ mỉ công phu mà nét đẹp dân dã, tràn đầy tính nhân văn đạt tới đỉnh cao của nghệ thuật tạc tượng truyền thống.

Tiết mục giao lưu văn nghệ tại chương trình khai mạc

        Chùa Ha có 28 cột đá tiêu biểu là 2 cột đá hình lục lăng cao 1.6 mét trên 6 mặt cột đá khắc chữ hán niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 12 năm 1716 ghi sự tích chùa và tên những người làm công đức tôn tạo chùa nét khắc sâu tinh tế thể hiện nghệ thuật điêu khắc đá đạt tới trình độ cao. Ngoài cột đá và tượng cổ chùa ha còn lưu giữ được nhiều hiện vật khá phong phú như 2 bài biểu 1 bức hoành phi có chạm khắp các đề tài tứ linh và Tứ Quý niên hiệu Thành Thái thứ 1 năm 1889, 6 bộ câu đối cổ nội dung ca ngợi cổ tích bà Ha Tự niên hiệu Thành Thái thứ 1 và Thành Thái thứ 3 năm 1891.

         Chùa có 15 bát hương cổ được trang trí các đề tài tứ linh và lưỡng long chầu nguyệt 3 mâm bọc và nhiều các đồ thờ khác. Chùa hiện duy trì thờ vọng vào các ngày sóc, ngày vọng tức là ngày mồng 1 và ngày rằm hàng tháng. Lễ chính của chùa được tổ chức vào ngày rằm tháng Giêng, lễ Thiên Quang tích phúc để cầu trời ban phúc lành, lễ phật đản tổ chức vào 15 tháng 4 và lễ địa quan xá tội được tổ chức vào ngày 15 tháng 7.

Giải chọi gà tại lễ hội tổ chức tại Lễ hội truyền thống Chùa Ha thu hút đông đảo du khách, người dân tham gia và cổ vũ

Giải bóng chuyền hơi tổ chức tại Lễ hội truyền thống Chùa Ha thu hút đông đảo du khách, người dân tham gia và cổ vũ

         Di tích kiến trúc nghệ thuật chùa ha được xếp hạng di tích quốc gia năm 2004. Mỗi dịp tết đến xuân về chùa ha cùng với một số di tích của huyện phú bình như cụm di tích đình, đền chùa Cầu Muối, đình Phương Độ, đình Hộ Lệnh cụm di tích xã Kha Sơn trở thành một quần thể di tích lịch sử văn hóa thu hút hàng ngàn lượt du khách trong và ngoài tỉnh đến hưởng thụ văn hóa và du khảo tâm linh.

          Đến chùa ha nhẹ nhàng bước dưới những tán cây góc chùa cổ xưa mỗi người lại tìm cho mình những phút giây thư thái, sâu lắng tách biệt với những xô bồ ồn ào của cuộc sống thường nhật.